Hoe economische inzichten weer een plek krijgen in het publieke debat
Nederland staat voor grote maatschappelijke uitdagingen, zoals klimaatverandering, de vastgelopen woningmarkt, vergrijzing en de achterblijvende arbeidsproductiviteit. Tegelijkertijd lijkt er in het politieke debat weinig aandacht te zijn voor die problemen en worden economische inzichten vaak genegeerd. Hoe kunnen economen weer een volwaardige bijdrage leveren aan het publieke debat? Die vraag stond centraal tijdens een rondetafelgesprek op 23 oktober 2024.
Auteur: Yrla van de Ven
Het is belangrijk dat economen en bedrijfskundigen nu van zich laten horen, dat ze in deze tijden van maatschappelijke onrust met een tegengeluid en met een toekomstvisie komen. Economen en bedrijfskundigen kunnen vanuit hun expertise inzicht bieden in complexe economische en organisatorische uitdagingen die vaak ten grondslag liggen aan maatschappelijke onrust. Een club van tien economen kwam daarom bij elkaar om hun zorgen én ideeën te bespreken. De komende maanden zullen zij een voortrekkersrol op zich nemen binnen de faculteit en verdere kennisuitwisseling tussen wetenschappers faciliteren. In dit artikel belichten we de belangrijkste inzichten en denkbeelden die tijdens het rondetafelgesprek zijn besproken.
Door de focus van de politiek en media op de korte termijn blijven grote maatschappelijke vraagstukken liggen.
Politieke verstoringen en gebrek aan langetermijnvisie
Het is opvallend dat er steeds minder wordt geluisterd naar economen. De media focussen zich meer en meer op retoriek en laten de daden van politici buiten beschouwing. Hierdoor verliezen wetenschappelijke inzichten hun gewicht in de politieke arena. Economen kunnen analyseren wat er misgaat, maar hun invloed op de uiteindelijke besluitvorming is beperkt.
Door de focus van de politiek en media op de korte termijn blijven grote maatschappelijke vraagstukken liggen. Toenemende fragmentatie en polarisatie in de politiek maken het moeilijk voor economen om effectief bij te dragen aan beleidsvorming. Veel problemen zijn het gevolg van strategische politieke besluiten en geen economische wetmatigheden.
De rol van economen
Zoals een deelnemende wetenschapper stelde: economen lijken op dit moment ‘buitenspel’ te staan in het publieke debat. De klimaatcrisis, de woningmarkt en de vergrijzing vragen om een langetermijnaanpak. Economen hebben daar ideeën over, maar er is momenteel weinig politieke interesse voor die ideeën.
Daarnaast zijn er problemen die niet eens als zodanig erkend worden, zoals vergrijzing, de krapte op de arbeidsmarkt en de kwaliteit van de publieke dienstverlening.
Het maatschappelijk debat binnen de academische wereld
Universiteiten hebben een rol in het publieke debat. Wetenschappers hebben de mogelijkheid om zich uit te spreken, en moeten daar niet bang voor zijn. Zo zouden ze korte, retorisch krachtige stukken kunnen schrijven die het debat aanwakkeren.
Daarnaast is het van belang om binnen de faculteit meer maatschappelijke debatten te voeren, zodat onderzoekers weten wat er speelt in de politiek en gezamenlijk met nieuwe maatschappelijke ideeën en onderzoeksvoorstellen kunnen komen. Aan het begin van de eeuw heeft de ‘Raad van Economisch Adviseurs’ (2005-2008) bestaan, waarin afgevaardigden van alle Nederlandse economische faculteiten samenkwamen om te adviseren over maatschappelijke problemen. Dit werkte goed: men bleek het goed eens te kunnen worden over de inhoud en de adviezen kregen aandacht in de media. De Raad gaf onder meer advies over innovatie en economische groei en de woningmarkt. Een van de deelnemers opperde het idee om weer zo’n raad in het leven te roepen.
Wetenschappers hebben de mogelijkheid om zich uit te spreken, en moeten daar niet bang voor zijn.
De rol van studenten en de jongere generatie
Het is ook belangrijk om studenten en jonge academici meer te betrekken bij het maatschappelijke debat. Studenten en wetenschappers kunnen samen met ideeën komen die aansluiten bij de leefwereld van jongeren. Studenten benaderen zaken vaak met een frisse, open blik en een onderzoekende houding; ze accepteren minder snel dat dingen 'gewoon zo zijn' en stellen kritische vragen.
Wetenschappers zouden samen met studenten kunnen werken aan ‘pamfletten’ over maatschappelijke onderwerpen. Ook is er de mogelijkheid om samen met studenten en medewerkers debatten en lezingen te organiseren rondom een thema. Zo zou de faculteit zichtbaarder kunnen worden en kunnen wetenschappers een brug slaan naar de jongere generatie.
Actie
Binnen de faculteit heerst er een sterk gevoel dat economen een grotere rol moeten spelen in het publieke debat. Hoewel de politieke en mediagerelateerde obstakels duidelijk zijn, is er een breed gedragen wens om meer verantwoordelijkheid te nemen en om actief bij te dragen aan de oplossing van urgente maatschappelijke problemen. De komende tijd zullen de aanwezige economen daarom samen met collega’s en studenten in discussie gaan en pamfletten schrijven over verschillende onderwerpen, zoals klimaatverandering, de woningmarkt, democratische processen en vergrijzing, en actief de media opzoeken.
Studenten en wetenschappers kunnen samen met ideeën komen die aansluiten bij de leefwereld van jongeren.
DEEL DEZE PAGINA
