Column | Hoogleraar Christopher Wickert Onderzoek moet zich richten op hoe bedrijven de samenleving beter kunnen maken, niet andersom

Onderzoek naar maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) heeft de afgelopen decennia een transformatie ondergaan, van een embryonaal concept naar een mainstream onderwerp van belang. Wat hier echt van belang is, los van het feit dat maatschappelijk verantwoord ondernemennu een mainstream onderwerp is geworden in managementonderzoek, is de significante verandering in het begrip van MVO zelf. In essentie is in de afgelopen 15 jaar de dominante analysemodus in MVO-onderzoek verschoven van wat ik een "bedrijfsgerichte" modus noem naar een "samenlevingsgerichte" modus. Bij een bedrijfsgerichte modus luidt de primaire vraag die veel onderzoeksactiviteiten motiveert als volgt: Hoe kunnen we MVO uitvoeren zodat dit het grootst mogelijke voordeel oplevert voor een bedrijf? Dit wordt het best geïllustreerd door onderzoek naar het zakelijke argument voor MVO dat in de vroege dagen van MVO de wetenschappelijke agenda domineerde, en waarbij financiële prestatie de belangrijkste afhankelijke variabele van belang was.

Een samenlevingsgerichte modus daarentegen plaatst de samenleving op de eerste plaats en keert de vorige onderzoeksvraag om, en vraagt in plaats daarvan: Hoe kan de manier waarop een bedrijf zich bezighoudt met MVO het best helpen bij het oplossen van een bepaald maatschappelijk probleem? In deze modus zijn de maatschappelijke implicaties van MVO niet langer slechts een secundaire zorg en ondergeschikt aan het zakelijke argument. In plaats daarvan worden bredere vragen gesteld over de passende rol en locatie van bedrijven in de samenleving.

Bedrijfsgerichte analyses van MVO begonnen zo'n 25 jaar geleden toen het vroege MVO-onderzoek een belangrijke "strategische wending" doormaakte waarbij het zich verplaatste van een zijdelingse filantropische oefening naar een kernactiviteit van het bedrijf, met strategische relevantie voor bedrijven. Ongeveer 15 jaar geleden kreeg MVO-onderzoek een andere richting. Studies begonnen te kijken naar de politieke rol van bedrijven in de wereldwijde bestuurskloven, en ook naar hoe bedrijven zich verhouden tot de gemeenschap om hen heen.

Deze keerpunten zijn cruciaal geweest in de verschuiving van MVO-onderzoek van bedrijfsgericht naar samenlevingsgericht. Er zijn op dit moment echter drie aanvullende keerpunten die momenteel plaatsvinden en die in toekomstig onderzoek verder moeten worden uitgewerkt om maatschappelijke belangen te prioriteren bij het onderzoeken van MVO: de "regelgevende wending", de "systemische crisiskering", en de "afhankelijke variabele wending". Uiteindelijk moeten we van MVO-onderzoek een wetenschappelijke onderneming maken die gaat over de grote vragen die de moeite waard zijn om te stellen. In de 21e eeuw en gezien de enorme uitdagingen waarmee we worden geconfronteerd, is het niet de vraag hoe MVO het bedrijf ten goede kan komen, maar hoe het bedrijf de samenleving ten goede kan komen. Bedrijven moeten meer zorg dragen voor de negatieve gevolgen van hun bedrijfsvoering en die zoveel mogelijk beperken, terwijl ze de positieve effecten versterken. We moeten nog steeds goede antwoorden vinden op wat de rol van bedrijven is ten opzichte van 's werelds meest urgente maatschappelijke grootse uitdagingen zoals klimaatverandering en ongelijkheid, en wat die rol zou moeten zijn. Als de nieuwe leerstoelhouder Corporate Social Responsibility aan de Vrije Universiteit Amsterdam, zal ik mijn uiterste best doen om wetenschappers te inspireren om deel te nemen aan lopende en toekomstige debatten die de samenleving op de eerste plaats zetten bij het denken over maatschappelijk verantwoord ondernemen.