Hoe bedrijven het potentieel van tweeverdieners optimaal kunnen benutten
COLUMN
Jakob Stollberger is universitair hoofddocent Organisatiegedrag bij de afdeling Management en Organisatie. Als arbeidspsycholoog onderzoekt Jakob op verschillende manieren hoe gedragswetenschappelijke inzichten organisaties kunnen ondersteunen in hun dagelijkse werk. Zijn onderzoek richt zich op thema's die op het snijvlak liggen tussen organisaties en de maatschappij. Zo onderzoekt hij hoe leiders organisatorische innovatie kunnen bevorderen en hoe werk familiedynamiek beïnvloedt, evenals hoe mensen het beste kunnen samenwerken met kunstmatige intelligentie in de niet al te verre toekomst van werk.
Volgens de OESO (Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling) zijn in landen met een hoog inkomen, zoals Nederland, de meeste stellen tweeverdieners. Dat betekent dat het tegenwoordig eerder regel dan uitzondering is dat beide partners fulltime werken. De meeste werknemers zitten dus in een tweeverdienerssituatie, maar bedrijven zien nog niet altijd in dat dit het "nieuwe normaal” is en weten dan ook nog niet hoe ze het potentieel van deze tweeverdieners optimaal kunnen benutten. Maar hoe kan dat dan wél? Tot op zekere hoogte is het begrijpelijk dat bedrijven niet geneigd zijn om zich expliciet te richten op werknemers in een tweeverdienerssituatie, omdat tweeverdieners een slechte reputatie hebben. Ze zouden namelijk gestrester zijn en een minder goede balans tussen werk en privé hebben dan werknemers met een andere thuissituatie. Ondanks dat het verschil in arbeidsmarktparticipatie tussen mannen en vrouwen tegenwoordig kleiner is dan vroeger, zijn de traditionele rollen binnen het gezin niet veranderd. Daar is de taakverdeling tussen vrouwen en mannen nog steeds onevenredig verdeeld, wat van grote invloed is op het stressniveau van deze tweeverdieners. Tweeverdieners die kinderen hebben, moeten de zorg namelijk meestal uitbesteden. Maar ze moeten het dan dus ook oplossen als deze zorg door externe factoren ineens niet beschikbaar is, wat stress oplevert. Een duidelijk voorbeeld hiervan is de coronapandemie, die ervoor zorgde dat het ingewikkeld of soms zelfs onmogelijk werd om een goede balans tussen werk en privé te vinden. Steeds meer bedrijven zien dan ook in hoe belangrijk het is om ondersteuning te bieden aan werknemers bij het creëren van een goede balans tussen werk en gezin. Dit doen ze met behulp van speciale initiatieven en beleid. Daaruit volgt echter de vraag bij welke initiatieven vooral tweeverdieners eigenlijk gebaat zijn.
“Beleid met betrekking tot het combineren van werken gezin is vaak goed bedoeld, maar werknemers maken er geen gebruik van”
Allereerst is het bewezen dat beleid met betrekking tot het combineren van werk en gezin (zoals ouderschapsverlof of de mogelijkheid om tijdelijk minder uren te werken) vaak goed bedoeld is, maar dat werknemers er niet altijd gebruik van maken, ook als ze er eigenlijk wel behoefte aan zouden hebben. Dit komt doordat werknemers bang zijn dat er een stigma ligt op het gebruikmaken van deze ondersteuning en dat het een negatieve invloed heeft op hun carrièrekansen in de toekomst. Ze zijn bijvoorbeeld bang om niet in aanmerking te komen voor een eventuele promotie. Daarnaast laat onderzoek, dat ik in samenwerking met onderzoekers uit Spanje en het Verenigd Koninkrijk heb gedaan, zien dat werknemers informele manieren van ondersteuning voor het combineren van werk en gezin vaak prefereren boven de formelere manieren, maar dat deze informele steun niet altijd even effectief is. Om precies te zijn: deze informele ondersteuning is minder effectief wanneer deze afkomstig is van leidinggevenden dan wanneer deze door collega's wordt geboden. Dit komt waarschijnlijk doordat collega's dichter bij de betreffende werknemer staan dan hun leidinggevende en daardoor sneller en doelgerichter hulp kunnen aanbieden door taken over te nemen van een collega wanneer die moeilijk te combineren zijn met bijvoorbeeld zorgtaken thuis. Ons onderzoek laat ook zien dat ondersteuning door collega's op het gebied van het combineren van werk en gezin een positieve invloed kan hebben op de creativiteit van werknemers, wat bijdraagt aan de innovatie en productiviteit binnen een bedrijf. Dus hoe kunnen bedrijven hun tweeverdienende werknemers het best ondersteunen zonder verlies van productiviteit? De oplossing: geef werknemers de mogelijkheid om zichzelf te helpen. Dit doe je bijvoorbeeld door werknemers de mogelijkheid te bieden om zelf op maat gemaakte en flexibele werkroosters te ontwikkelen. Op die manier kunnen er op organische wijze ondersteuningsnetwerken ontwikkeld worden, waarbij collega's elkaar helpen als ze moeten schipperen tussen werk en thuis. Dus willen bedrijven het potentieel van tweeverdieners optimaal benutten, dan zullen zij een werkomgeving moeten creëren waarin ondersteuning door en voor collega's voor het combineren van werk en gezin mogelijk gemaakt én aangemoedigd wordt.
